Z dniem 1 lipca 2022 r. wchodzi w życie art. 20 pkt 8 ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw z dnia 29 października 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105) na mocy którego modyfikacji ulega art. 48 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 422, z późn. zm.)
Nowelizacja wprowadza daleko idące zmiany w zakresie przekazywania informacji objętych tajemnicą bankową. O przekazanie tych informacji będą mogli występować Naczelnicy Urzędów Skarbowych. Rozszerzono również krąg osób, których dane podlegają przekazaniu o wszystkie osoby fizyczne i pełnomocników gdzie dotychczas przekazaniu podlegały wyłącznie osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia oraz przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego.
I. Przyznanie uprawnień Naczelnikom Urzędów Skarbowych.
Dotychczas ujawnienie tajemnicy bankowej możliwe było tylko na pisemne żądanie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej i Naczelnika urzędu celno-skarbowego.
Po 1 lipca 2022 r. z żądaniem takim będzie mógł wystąpić każdy Naczelnik Urzędu Skarbowego. Intencją ustawodawcy jest zwiększenie skuteczności działań naczelników urzędów skarbowych i ujednolicenie dotychczasowych przepisów.
II. Przyznanie fiskusowi dostępu do danych wszystkich osób fizycznych i pełnomocników.
Od 1 lipca 2022 r. bank będzie obowiązany do sporządzania i przekazywania informacji dotyczących:
- Osoby fizycznej lub
- Osoby prawnej lub
- jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej lub
- danych pełnomocników (pełnomocników do rachunku)
gdy postępowanie przygotowawcze lub czynności wyjaśniające są prowadzone w związku z czynami popełnionymi w zakresie działalności osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
Zmiana ma charakter rewolucyjny zważywszy, iż zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami uprawnione organy mogły wystąpić o udzielenie informacji o osobie podejrzanej a więc gdy zostało wszczęte postępowanie przygotowawcze lub prowadzono czynności wyjaśniające w sprawie o przestępstwa lub wykroczenia oraz o przestępstwa lub wykroczenia skarbowe popełnionych przez danego podejrzanego.
Nowelizacja zastąpiła słowo „podejrzany” wyrazem „osoba fizyczna” skutkiem czego nowe brzmienie przepisu umożliwi uzyskanie informacji już na etapie postępowania „w sprawie”. W praktyce więc organy skarbowe będą mogły wystąpić o udzielenie informacji o każdej osobie fizycznej.
III. Rozszerzenie zakresu udzielanych informacji.
Nowelizacja doprecyzowuje zakres danych dostarczanych organom fiskusa poprzez zastąpienie obowiązku dostarczania informacji o wpływach i obciążeniach na rachunkach – obowiązkiem podania dat oraz kwot poszczególnych wpływów i obciążeń, z uwzględnieniem tytułów, nadawców i odbiorców tych transakcji. W kontekście zaś informacji dotyczących zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki zobowiązuje do podania również okresu na jaki dana umowa została zawarta.
Finalnie więc od 1 lipca 2022 r. fiskus będzie mógł domagać się od banków, jak też w ograniczonym zakresie od SKOK, Biur Maklerskich, TFI, Zakładów Ubezpieczeń i Dostawców usług płatniczych, następujących danych:
- posiadanych lub współposiadanych rachunków bankowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem dat oraz kwot poszczególnych wpływów, dat oraz kwot poszczególnych obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców;
- posiadanych lub współposiadanych rachunków pieniężnych, rachunków papierów wartościowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania takimi rachunkami, liczby tych rachunków, a także obrotów, stanów tych rachunków oraz ich historii;
- zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki, z podaniem okresu, na jaki zostały zawarte, wysokości zobowiązań wynikających z tych kredytów lub pożyczek, celów, na jakie zostały udzielone, i sposobu zabezpieczenia ich spłaty, a także umów depozytowych, umów udostępniania skrytek sejfowych oraz ich historii;
- nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji emitowanych przez Skarb Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi;
- obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.
Zakres ten jest więc niezwykle szeroki. Zważywszy zaś, że rozciąga się on również na pełnomocników do rachunku, wydaje się zapewniać fiskusowi pełną kontrolę nad każdą osobą fizyczną i podmiotem gospodarczym.
IV. Zmiany co do formy przekazywanych danych
Od 1 lipca 2022 r. Bank i inne instytucje do których przepis ma zastosowanie obowiązane będą przekazywać wymagane informacje za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznym nośniku danych w rozumieniu ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, zapisanych w edytowalnej postaci elektronicznej.
Zaproponowana zmiana ma ułatwić organom przetworzenie otrzymanych danych, które dotychczas mogły być przekazywane w formie papierowej. Ustawodawca wyjaśnia, iż nie spowoduje to obciążenia instytucji dodatkowymi kosztami, gdyż obowiązane instytucje posiadają już rozwiązania technologiczne umożliwiające przekazywanie danych organom w formie elektronicznej.
V. Nieprecyzyjne przepisy wykonawcze
Zwrócić należy uwagę, iż wprowadzając zmiany ustawodawca nie dostosował przepisów wykonawczych określonych w art. 48 ust. 8 ustawy o KAS. Przepis ten zobowiązuje organy do określania w żądaniu zakresu wymaganych informacji oraz terminu ich przekazania. Terminu, który winien być ustalony z uwzględnieniem zakresu żądanych danych i stopnia ich skomplikowania.
Pomimo rozszerzenia uprawnień na Naczelników Urzędów Skarbowych przepis ten wciąż odnosi się wyłącznie do żądań zgłaszanych przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej oraz Naczelnika urzędu celno-skarbowego, co może stwarzać wątpliwości w przyszłości.
Zmianie nie uległ również art. 48 ust. 11 ustawy o KAS, który stanowi, iż Szef Krajowej Administracji Skarbowej lub naczelnik urzędu celno-skarbowego może, w drodze decyzji, nałożyć karę pieniężną w wysokości do 10 000 zł na podmiot, który pomimo prawidłowego wezwania w wyznaczonym terminie nie udzielił informacji, o których mowa w ust. 1-6, lub udzielił ich w niepełnym zakresie. W zakresie nieuregulowanym stosuje się odpowiednio rozdział 22 Ordynacji podatkowej, który reguluje możliwość nałożenia na stronę postępowania podatkowego kary porządkowej do 2.800,00 zł.
W konsekwencji w razie nie udzielenia informacji lub udzielenia jej w niepełnym zakresie Naczelnikowi Urzędu Skarbowego nowelizacja ustawy o KAS nie przyznaje Naczelnikowi Urzędu Skarbowego uprawnienia do ukarania podmiotu karą pieniężną. Odnośnie możliwości zastosowania kary porządkowej również można mieć wątpliwości zważywszy, iż przepis ten nie uległ zmianie, co może stwarzać wątpliwości co do intencji ustawodawcy.
Nowelizacja prowadzi do powstania znaczącej dysproporcji pomiędzy uprawnieniami organów skarbowych a prawami obywateli realizowanymi w ramach tajemnicy bankowej. W tej sytuacji powstaje pytanie czy tajemnica bankowa dalej będzie spełniać swoje funkcje?. W ocenie opinii publicznej projektowane zmiany pozwolą na inwigilację rachunków bankowych obywateli bez żadnego uzasadnienia i stworzą ryzyko nadużywania przyznanych uprawnień przez Naczelników Urzędów Skarbowych.
Uwagi krytyczne do nowelizacji zgłosił Rzecznik Praw Obywatelskich zaś Ministerstwo Finansów zapowiedziało przeprowadzenie ponownej analizy projektowanych zmian jednakże z przyjętej nowelizacji się nie wycofało.
