W dniu 1 lutego 2022 r. prezydent podpisał ustawę z dnia 27 stycznia 2022 r. o dokumentach paszportowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 350). Głównym zamierzeniem ustawy jest uproszczenie i usprawnienie istniejących procedur paszportowych oraz wprowadzenie innowacji umożliwiających elektroniczne świadczenie usług paszportowych. Pośród wielu zmian przewidzianych nowelizacją do najważniejszych należą:
I. Utworzenie Elektronicznego Rejestru Dokumentów Paszportowych
Rejestr ten ma zastąpić dotychczasową centralną ewidencję wydanych i unieważnionych dokumentów paszportowych oraz lokalne ewidencje. W zamierzeniach ustawodawcy rejestr ten ma być zintegrowany z innymi bazami takimi jak baza dowodów osobistych czy bazy akt stanu cywilnego w ramach jednego rejestru systemów państwowych.
II. Zmiany w procesie wnioskowania o paszport i jego odbioru
W mediach szeroko odbiło się echem, iż dzięki nowej ustawie nie będzie już trzeba wypełniać papierowego wniosku o wydanie paszportu. Pomija się jednak fakt, iż wciąż złożenie wniosku o wydanie dokumentu paszportowego wymagać będzie osobistego stawiennictwa w urzędzie. W urzędzie, w którym po zmianach odpowiedni formularz elektroniczny wypełni za nas pracownik urzędu na podstawie podanych mu danych. Formularz ten wnioskodawca podpisze elektronicznie.
W standardowej sytuacji Wnioskodawca składający wniosek o wydanie paszportu będzie musiał okazać dowód tożsamości, zdjęcie, dowód uiszczenia opłaty oraz umożliwić pobranie odcisków palców (odciski pobiera się tylko jeśli ukończył 12 rok życia).
Ustawa wprowadza możliwość potwierdzenia tożsamości osoby odbierającej paszport już nie tylko na podstawie ważnego dowodu osobistego lub innego dowodu tożsamości lecz również poprzez porównanie odcisków palców.
III. Nowe usługi elektroniczne
Zgodnie z nowymi przepisami osobie, której dane są przetwarzane w Rejestrze Dokumentów Paszportowych, umożliwia się wgląd do rejestru przy użyciu usługi udostępnionej przez właściwego ministra, po uwierzytelnieniu swojej tożsamości.
Nowością jest również zapewnienie każdemu możliwości uzyskania informacji o ważności dokumentu paszportowego przy użyciu usługi udostępnionej przez właściwego ministra, po uwierzytelnieniu swojej tożsamości i pod warunkiem wskazania serii i numeru sprawdzanego dokumentu paszportowego. Dostęp do usługi ma być rejestrowany i nieodpłatny.
IV. Zgoda rodziców
Ustawa zachowuje zasadę konieczności wyrażenia zgody na wydanie paszportu dla dziecka przez oboje rodziców, przy czym wprowadza nowe rozwiązanie umożliwiające wyrażenie zgody na piśmie utrwalonym w postaci elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.
Zgoda nie jest wymagana m.in. w sytuacji, w której ojca lub matkę pozbawiono władzy rodzicielskiej lub ograniczono lub zawieszono im władzę rodzicielską w zakresie wyrażania zgody na wydanie dokumentu paszportowego.
Wprowadzenie takowego doprecyzowania jest niezwykle istotną zmianą, która pozwoli wyeliminować wątpliwości istniejące na tle dotychczasowych przepisów, które nie wymagały zgody obojga rodziców, gdy jeden z nich został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza ta została ograniczona. Ograniczenie władzy rodzicielskiej jest pojęciem nieostrym i nie pozwala jednoznacznie ustalić czy w ramach ograniczenia władzy rodzicielskiej dochodzi do pozbawienia prawa do wyrażenia zgody na wydanie paszportu małoletniemu czy nie. Tego typu wątpliwości rodziły rozbieżności i ryzyko odmiennej interpretacji wyroków przez poszczególne organy paszportowe. Nowa ustawa kwestie te rozstrzygnęła jednoznacznie co należy ocenić pozytywnie.
V. Paszport dla małoletnich
Zgodnie z dotychczasowymi przepisami dziecko, które ukończyło 5 lat musi być obecne podczas składania wniosku o wydanie paszportu. Jeśli ukończyło 12 lat to pobiera się od niego odciski palców, zaś 13 latek powinien pod wnioskiem się podpisać. Paszport wydany małoletniemu, który nie ukończył 13 lat był ważny tylko 5 lat.
Ustawa wprowadza modyfikacje m.in.w zakresie terminu ważności paszportu. Paszport wydany małoletniemu, który ukończył 12 lat będzie ważny 10 lat a więc obniżono dotychczasowy ustawowy próg.
Donioślejszą zmianą wydaje się być możliwość złożenia wniosku elektronicznie. Mianowicie w przypadku w którym wniosek o wydanie paszportu lub paszportu tymczasowego osobie do 12 roku życia zostanie złożony za pomocą usługi elektronicznej udostępnionej przez właściwego ministra – obowiązek osobistego stawiennictwa nie będzie wymagany. Na obecną chwilę brak jest informacji jak ta usługa będzie realizowana. Niewątpliwie jednak jest to znaczny krok w kierunku cyfryzacji i zapewnienia większej dostępności usług paszportowych.
Osoby małoletnie, które w związku z kontynuacją nauki, rozwojem indywidualnych umiejętności lub koniecznością zapewnienia im opieki, potrzebują pilnie wyjechać za granicę, będą uprawnione do posiadania paszportu tymczasowego.
VI. Opłaty paszportowe
Opłaty paszportowe mają zostać uproszczone. Zamiast procentowego określania ulg mają zostać wprowadzone kwoty o wysokości wskazanej w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy.
VII. Kiedy zmiany wchodzą w życie?
Ustawa wejdzie w życie z dniem 27 marca 2022 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących wydawania paszportów tymczasowych w szczególnie uzasadnionych przypadkach, które to przepisy wejdą w życie z dniem 21 marca 2022 r. oraz z wyjątkiem przepisów dotyczących wdrożenia usługi elektronicznej umożliwiającej złożenie wniosku o wydanie paszportu lub paszportu tymczasowego dla osoby do 12 roku życia, które wejdą w życie z dniem 30 września 2022 r.
Sprawy wszczęte i niezakończone przed wejściem w życie ustawy będą prowadzone na podstawie nowych przepisów, z wyjątkiem spraw o unieważnienie dokumentu paszportowego oraz spraw związanych z udostępnianiem dokumentacji zgromadzonej w organach paszportowych, które będą prowadzone w oparciu o przepisy dotychczasowe.
Istotnym jest, iż dokumenty paszportowe wydane przed dniem 27 marca 2022 r. zachowają ważność do upływu terminów w nich określonych.
