W dniu 5 listopada 2019 r. jednemu z pracowników Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego („SGGW”) skradziono komputer. Na dysku tego komputera znajdowały się dane osobowe studentów rekrutowanych przez uczelnię w ostatnich latach. Utracone dane to m.in. dane takie jak: imię, drugie imię, nazwisko, nazwisko rodowe, imiona rodziców, pesel, płeć, narodowość, obywatelstwo, adres zamieszkania, seria i numer dowodu/paszportu, seria i numer dowodu osobistego, nr telefonu komórkowego i stacjonarnego.
SGGW w komunikacie opublikowanym na swojej stronie internetowej informuje, iż dane te mogą posłużyć do:
- uzyskania przez osoby trzecie kredytów,
- uzyskania dostępu do świadczeń zdrowotnych oferowanych przez ZUS
- uzyskanie dostępu do informacji o stanie zdrowia danego studenta/kandydata na studenta
- korzystania z praw obywatelskich osoby, której dane dotyczą
- wyłudzenia ubezpieczenia lub środków z ubezpieczenia
i zaleca by założyć konta w instytucjach takich jak: BIK S.A., BIG Infomonitor S.A., KRD S.A., w serwisie CHRONPESEL, jak też dokonać samodzielnego zgłoszenia faktu naruszenia danych osobowych właściwym organom w celu zapobieżenia tzw. „kradzieży tożsamości”.
Spośród wielu potencjalnych negatywnych konsekwencji kradzieży danych osobowych nie sposób wymienić wszystkich, tym niemniej mając na uwadze czas oczekiwania na termin realizacji świadczenia zdrowotnego, wydaje się mało realne by w ten sposób ktoś te dane wykorzystał. Najbardziej prawdopodobnym natomiast jest, iż dane te zostaną wykorzystane do zaciągnięcia kredytów i pożyczek. Kredytów i pożyczek, które w praktyce nie będą spłacane, o czym finalnie osoby poszkodowane dowiedzą się od komornika sądowego podczas dokonywanych przez niego czynności.
Jak się chronić w tej sytuacji?
- Zastrzeżenie dowodu osobistego w systemie „Dokumenty Zastrzeżone”
Pomimo, że z punktu widzenia prawa karnego nie doszło do kradzieży dokumentu tożsamości, to zważywszy, iż z komunikatu wydanego przez SGGW, nie sposób ustalić czy skradzione dane osobowe były przetwarzane w formie zbioru danych czy w formie skanów dokumentów złożonych przez studentów (w tym skanów dowodów tożsamości lub paszportów), rozważyć należy dokonanie zastrzeżenia dowodu osobistego w systemie „Dokumenty Zastrzeżone”. System ten jest prowadzony przez Związek Banków Polskich i zintegrowany z systemami banków, instytucji pożyczkowych i innych podmiotów. Zastrzeżenie dokumentu w systemie powoduje, iż każde jego wykorzystanie zostanie zauważone co zwiększa szanse na ujawnienie sprawców kradzieży i zapobieżenie próbom wyłudzenia środków finansowych z wykorzystaniem skradzionych danych. Zastrzeżenia dowodu osobistego w systemie „Dokumenty Zastrzeżone” można dokonać na wiele sposobów. Najprostszym jest zgłoszenie zastrzeżenia w oddziale własnego banku.
2. Zakup usługi oferowanej przez biura informacji gospodarczej
SGGW zaleca by skorzystać z usług oferowanych przez biura informacji gospodarczej oraz BIK S.A. Na rynku usług finansowych jest wiele wywiadowni gospodarczych, które, za opłatą, będą na bieżąco informować o odnotowanych zapytaniach i kredytach/pożyczkach zaciągniętych z wykorzystaniem skradzionych danych osobowych. Pozyskanie takich informacji na tak wczesnym etapie może pozwolić zapobiec dalszym negatywnym konsekwencjom.
Tym niemniej pamiętać należy, iż w większości są to usługi odpłatne, których koszty poniesie nie SGGW ale poszkodowani studenci. Aby zwiększyć skuteczność usług należałoby korzystać z nich w dłuższym okresie czasu, skutkiem czego okazać się może, że koszty te, zwłaszcza dla studenta, okażą się znaczące.
3. Złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na Policji.
Stwierdzając, iż doszło do kradzieży danych osobowych należy złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia czynu zabronionego.
Zawiadomienie można złożyć w formie pisemnej lub ustnej. Wybór formy ustnej wiąże się z koniecznością udania się do najbliższej komendy policji. Na komendzie sporządzony zostanie protokół a zawiadamiający zostanie przesłuchany w charakterze świadka. Podkreślić należy, iż nie ma konieczności wskazywania jakiego przestępstwa zawiadomienie dotyczy.
W sytuacji o której mowa w komunikacie wydanym przez SGGW nie doszło do kradzieży dowodu osobistego czy komputera przenośnego bezpośrednio poszkodowanemu, nie wystąpiły również jeszcze żadne negatywne skutki dla poszkodowanego, co może stwarzać komplikacje w zakwalifikowaniu czynu jako zabronionego i skutkować odmową przyjęcia zgłoszenia przez organy ścigania, tym niemniej warto taką próbę podjąć chociażby po to by uzyskać potwierdzenie złożenia zawiadomienia.
Potwierdzenie takie będzie zawierać datę oraz miejsce jego przyjęcia, wskazanie organu przyjmującego wraz z danymi do kontaktu, sygnaturę sprawy, dane określające tożsamość pokrzywdzonego, czas i miejsce popełnienia czynu, którego dotyczy zawiadomienie, oraz zwięzły opis czynu.
Potwierdzenie złożenia zawiadomienia:
- może mieć znaczenie dowodowe w przyszłości i ułatwić wykazanie, iż padło się ofiarą kradzieży tożsamości,
- może być potrzebne do złożenia w urzędzie gminy wniosku o wydanie nowego dowodu tożsamości.
4. Wystąpienie o wydanie nowego dowodu osobistego we właściwym urzędzie gminy
W zaistniałej sytuacji należy złożyć w urzędzie gminy wniosek o wydanie nowego dowodu osobistego. Wniosek składa się na odpowiednim formularzu wraz z wymaganymi załącznikami. Warto również załączyć potwierdzenie złożenie zawiadomienia na policji. Złożenie wniosku jest równoznaczne z unieważnieniem dotychczasowego dowodu osobistego. Do czasu wydania nowego dowodu osobistego trzeba będzie się posługiwać innym dokumentem tożsamości np. paszportem.
Z ostrożnością należy podchodzić do składanych w gminie oświadczeń np. w przedmiocie utraty dowodu osobistego, gdyż podanie nieprawdziwych danych we wniosku o wydanie dowodu osobistego skutkuje odpowiedzialnością karną, w tym podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (art. 28 pkt 12 ustawy z dnia 15 marca 2019 r. o dowodach osobistych; tekst jednolity; Dz.U. z 2019 r. poz. 653 ze zm. w zw. z art. 233 § 6 kodeksu karnego).
Jeżeli prewencyjne działania nie wystarczą i okaże się, że sprawcy kradzieży wykorzystali dane osobowe do zaciągnięcia kredytów konieczne będzie podjęcie kroków prawnych, np. wystąpienie z powództwem opozycyjnym, złożenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty, złożenie pozwu o stwierdzenia nieistnienia umowy kredytu/pożyczki, zawiadomienie organów ścigania o popełnieniu przestępstwa, wniesienie do biura informacji gospodarczych sprzeciwu w związku z ujawnianiem nieprawdziwych informacji gospodarczych i wiele innych. Zakres czynności zależeć będzie od konkretnej sytuacji.
W każdym przypadku gdy poszkodowany student poniósł szkodę (krzywdę) w wyniku naruszenia przez SGGW obowiązku ochrony danych osobowych ma on prawo żądać od SGGW odszkodowania (zadośćuczynienia).
Pamiętać jednak należy, iż samo wystąpienie o odszkodowanie nie spowoduje, że zawarte przez nieznanych sprawców umowy i ich negatywne konsekwencje znikną.
