Ostatnie tygodnie 2019 r. wydziały komunikacji większości polskich miast przeżywały oblężenie petentów zainteresowanych zarejestrowaniem nabytego pojazdu. Panowało powszechne przekonanie, że niezarejestrowanie auta spowoduje nałożenie kary finansowej przez Starostę. W przekonaniu tym petentów utwierdzały wydziały komunikacji, które powołując się na wchodzące z dniem 1 stycznia 2020 r. zmiany w ustawie Prawo o ruchu drogowym, informowały, że brak rejestracji auta wiązać się będzie z karą w wysokości od 200,00 zł. do 1.000,00 zł.
W jakich sytuacjach Starosta może przedmiotową karę nałożyć?
Z dniem 1 stycznia 2020 r. wszedł w życie nowy przepis to jest art. 140 mb ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2018 r. poz. 1990, z późn. zm.), który umożliwił Starostom nałożenie kary pieniężnej w wysokości od 200,00 zł. do 1.000,00 zł. na właściciela pojazdu w dwóch przypadkach.
Po pierwsze gdy Właściciel pojazdu, niebędącego nowym pojazdem, sprowadzonego z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, nie zarejestruje go na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w terminie 30 dni od dnia jego sprowadzenia.
Po drugie gdy Właściciel pojazdu zarejestrowanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie zawiadomi Starosty, w terminie 30 dni, o nabyciu lub zbyciu pojazdu.
W pierwszym przypadku intencją ustawodawcy było wprowadzenie regulacji, która wzmocni kontrolę nad importem aut używanych sprowadzanych z UE. Obowiązek zarejestrowania auta sprowadzanego z terytorium UE istniał już wcześniej i obejmowała wszystkie auta, niezależnie od tego czy były nowe czy używane. Natomiast nie było w ustawie prawo o ruchu drogowym przewidzianej kary za jego niedopełnienie. Przyznanie staroście prawa do nałożenia kary finansowej ma zapobiec sprowadzaniu i użytkowaniu na terenie Polski aut, których stan techniczny mógłby stwarzać zagrożenie na polskich drogach.
Zważywszy, iż data sprowadzenia pojazdu do Polski ustalana jest na podstawie deklaracji nabywcy auta istnieją uzasadnione wątpliwości, iż nabywcy podawać będą daty niekoniecznie korelujące z datą w jakiej auto faktycznie przekroczyło granice Polski, a co za tym idzie możliwość nałożenia kary przez Starostę będzie znacznie ograniczona.
Więcej kontrowersji stwarza drugi przypadek to jest nałożenie kary pieniężnej za niepoinformowanie o nabyciu lub sprzedaży auta. Dotychczasowe przepisy ustawy prawo o ruchu drogowym przewidywały obowiązek dwukrotnego informowania urzędu, iż auto zarejestrowane w Polsce zostało sprzedane/kupione. Raz przez sprzedawcę i drugi raz przez nabywcę. Zaznaczyć należy, iż dotychczasowe przepisy ustawy prawo o ruchu drogowym nie przewidywały kar pieniężnych za naruszenie tych obowiązków.
W praktyce zawiadomienie o nabyciu auta dokonywał zazwyczaj jedynie kupujący w związku z rejestracją auta w urzędzie. Zgłoszenie nabycia/sprzedaży nie było dostrzegane i praktykowane jako osobna czynność administracyjna gdyż powszechnym zwyczajem było, iż wraz z nabyciem auta składano wniosek o jego rejestrację. Wniosek ten nie jest jednak niezbędny. Zawiadomienie o nabyciu auta nie jest tożsame z złożeniem wniosku o rejestrację nabytego pojazdu. Są to dwie zupełnie różne czynności urzędowe.
Zgodnie z § 17 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów oraz wymagań dla tablic rejestracyjnych z dnia 11 grudnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2355 ze zm.; dalej: „Rozporządzenie”) „W przypadku zawiadomienia o nabyciu pojazdu zarejestrowanego, organ rejestrujący dokonuje rejestracji pojazdu na wniosek właściciela pojazdu. Przepisy § 2 i § 19 ust. 2 Rozporządzenia stosuje się odpowiednio (gdy nabywca składa wniosek o rejestrację)”.
Podobnie kwestię nabycia pojazdu zarejestrowanego ujmuje § 4 ust. 1 Załącznika nr 1 do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowych czynności organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu oraz wzorów dokumentów w tych sprawach t.j. z dnia 4 października 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 2130 ze zm.), który stanowi, że: „W przypadku zawiadomienia o nabyciu pojazdu zarejestrowanego organ rejestrujący dokonuje rejestracji pojazdu na wniosek właściciela pojazdu.”
W obu zatem rozporządzeniach zawiadomienie o nabyciu pojazdu zarejestrowanego stanowi czynność niezależną od rejestracji pojazdu, która dokonywana jest na wniosek właściciela (nabywcy) pojazdu.
Problem w tym, iż ustawodawca nie przewidział osobnych formularzy dla zgłoszenia nabycia/sprzedaży auta oraz wniosku o rejestrację/czasową rejestrację i wyrejestrowanie. Wszystkie te zawiadomienia i wnioski zostały umieszczone w jednym formularzu stanowiącym Załącznik nr 1 do Rozporządzenia, zatytułowanym jako wniosek o rejestrację, czasową rejestrację lub wyrejestrowanie pojazdu. Okoliczność, iż petent powinien skreślić niepotrzebne elementy formularza umyka zazwyczaj urzędnikom, którzy często nie uznają możliwości osobnego złożenia zawiadomienia o nabyciu pojazdu (niezależnie od wniosku o rejestrację nabytego auta). Jest to stanowisko błędne. Pomimo niefortunnie sporządzonych wzorów formularzy, z brzmienia rozporządzeń wynika, iż nabywca auta zarejestrowanego powinien mieć prawo do dokonania zgłoszenia nabycia auta niezależnie od wniosku o jego rejestrację, jak również, iż kara określona w art. 140 mb ustawy prawo o ruchu drogowym może być nałożona za nie złożenie zawiadomienia w terminie zawiadomienia a nie za niezarejestrowanie lub niewyrejestrowanie auta.
W internecie pojawiły się ostatnio głosy, iż Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych (organ, który obsługuje informatycznie CEPiK) pracuje nad wprowadzeniem nowej funkcjonalności systemu, która umożliwi zgłoszenie nabycie pojazdu bez jego rejestrowania. Dopóki to jednak nie nastąpi należy liczyć się z komplikacjami w składaniu zgłoszeń w urzędach.
Co z autami nabytymi/sprowadzonymi przed 1 stycznia 2020 r?
Nowelizacja nie zawiera przepisów intertemporalnych, które wyjaśniałyby czy sankcje grożą również tym, którzy nabyli auto przed wejściem w życie nowych przepisów i nie zarejestrowali/ nie zgłosili jego nabycia/sprzedaży.
Zwolennicy karania mówią, że obowiązki te istnieją od wielu lat i pomimo, że prawo o ruchu drogowym nie przewidywało kar finansowych za ich naruszenie to kary mogły być nakładane na mocy art. 97 kodeksu wykroczeń, który przewiduje karę grzywny do 3.000,00 zł. za naruszenie przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym lub przepisów wydanych na jej podstawie. W praktyce grzywna ta była nakładana w wyjątkowych sytuacjach gdy wykroczenie to było jednym z wielu wykroczeń/przestępstw rozpoznawanym w toku postępowania wykroczeniowego/karnego stąd też argumentacja ta nie wydaje się być przekonująca.
Starosta nakładając karę będzie działał na podstawie znowelizowanych przepisów, które nie były i nie mogły być znane właścicielom aut nabytych/sprowadzonych przed 1 stycznia 2020 r. Od strony formalno-prawnej będzie to zatem zupełnie inna podstawa prawna i zupełnie inny tryb postępowania. W tej sytuacji zastosowanie powinien mieć art. 189c kodeksu postępowania administracyjnego zgodnie z którym:
„Jeżeli w czasie wydawania decyzji w sprawie administracyjnej kary pieniężnej obowiązuje ustawa inna niż w czasie naruszenia prawa, w następstwie którego ma być nałożona kara, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest ona względniejsza dla strony”.
Skoro w dacie naruszenia (przed 1 stycznia 2020 r.) przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym nie ustanawiały żadnych kar za niezarejestrowanie i niezgłoszenie auta to były one oczywiście względniejsze dla sprawców i to one powinny mieć zastosowanie. W konsekwencji brak jest podstaw by nałożyć karę. Pogląd ten podzielił Departament Transportu Drogowego Ministerstwa Infrastruktury w piśmie z dnia 23 grudnia 2019 r. skierowanym do starostw powiatowych i miast na prawach powiatu, w którym rekomendował starostwom nakładanie kar jedynie w wypadkach gdy auto zostało nabyte/sprowadzone po dniu 31 grudnia 2019 r.
Wysokość kary
Nowelizacja uprawnia Starostę do nałożenia kary pieniężnej w wysokości od 200,00 zł. do 1.000,00 zł. nie wskazując żadnych kryteriów jakimi powinien się on kierować ustalając wysokość kary. W konsekwencji w każdym przypadku gdy kara wynosić będzie więcej niż 200,00 zł. istnieć będą podstawy do jej zaskarżenia.
Podsumowanie
Wprowadzone zmiany należy ocenić negatywnie.
Po pierwsze wprowadzają one chaos proceduralny w związku z nieprzystosowaniem urzędów do odbierania zgłoszeń nabycia pojazdu (niezależnie od wniosku o jego rejestrację).
Po drugie gdyż nakładają nowe obowiązki na organy (konieczność stworzenia nowych komórek do obsługi postępowań administracyjnych w sprawie wydania decyzji o nałożeniu kary).
Po trzecie gdyż obciążają nabywców aut dodatkowymi kosztami (konieczność ubezpieczenia auta w związku z jego rejestracją).
Nie budzi wątpliwości, iż kolejna nowelizacja jest konieczna.
Mając na uwadze nietypowy tryb w jakim doszło do uchwalenia nowelizacji (Zmiany w prawie o ruchu drogowym wprowadził Minister Środowiska w ramach ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw z dnia 19 lipca 2019 r. – Dz.U. z 2019 r. poz. 1579 pomimo, że formalnie za prawo o ruchu drogowym odpowiada resort infrastruktury) nie spodziewałbym się szybko jakichkolwiek zmian. Spodziewać się należałoby raczej kolejnych komunikatów Ministerstwa Infrastruktury wyjaśniających starostom jak interpretować znowelizowane przepisy i akty wykonawcze do nich.
