Z dniem 30 czerwca 2022 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2459) modyfikująca skutki skorzystania z takich instrumentów prawnych jak zawezwanie do próby ugodowej i wszczęcie mediacji.
I. Co się zmienia?
Nowelizacja stanowi, iż wszczęcie mediacji (jak również zawezwanie do próby ugodowej) nie będzie już przerywać biegu przedawnienia (uchylony art. 123 § 1 pkt 3 k.c.). Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji (art. 121 pkt 5) k.c.) i co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego (art. 121 pkt 6) k.c.)
Wprowadzenie zawieszenia biegu przedawnienia roszczenia w miejsce jego przerwania oznacza, iż wystąpienie z zawezwaniem do próby ugodowej czy wszczęcie mediacji nie będzie już restartować terminu przedawnienia roszczeń lecz będzie go wyłącznie zawieszać na czas trwania postępowania ugodowego i mediacyjnego, po zakończeniu którego będzie on biegł dalej.
II. Brak spójności pomiędzy uzasadnieniem projektu ustawy a wprowadzonymi zmianami.
W uzasadnieniu projektu ustawy stwierdzono, iż zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie za dominujący uznaje się pogląd, iż pierwszy wniosek o zawezwanie do próby ugodowej oraz pierwsze wszczęcie mediacji pozasądowej prowadzi do przerwania biegu terminu przedawnienia. Kontrowersje i wątpliwości wzbudzało natomiast kwestia możliwości przerwania biegu przedawnienia roszczeń przez kolejne wnioski o zawezwanie do próby ugodowej lub kolejne wnioski o wszczęcie mediacji. W pierwotnym brzmieniu projektu ustawy wprowadzono zasadę, iż tylko pierwsze zawezwanie do próby ugodowej i pierwsze wszczęcie mediacji przerywa bieg przedawnienia. Rozwiązania takowego nie sposób jednakowoż odnaleźć w projekcie ustawy zaprezentowanym w procesie legislacyjnym.
Wyjaśnienie powyższej sytuacji znaleźć można w opinii prawnej sporządzonej przez Adwokata Macieja Obrębskiego na zlecenie Naczelnej Rady Adwokackiej i przekazanej ustawodawcy w toku postępowania legislacyjnego. NRA trafnie wskazuje, iż przyjęta przez ustawodawcę treść ustawy nie jest tożsama z pierwotnym projektem jaki został udostępniony w biuletynie informacji publicznej na stronie Rządowego Centrum Legislacji i skierowany do konsultacji publicznej. Mając na uwadze, iż żaden z podmiotów konsultujących pierwotny projekt ustawy nie zgłaszał propozycji wprowadzenia zmian w skutkach złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej i wniosku o wszczęcie mediacji, uznać należy, iż zmiany wprowadzone nowelizacją nie były poddane żadnym konsultacjom i nie mają logicznego i wystarczającego odzwierciedlenia w uzasadnieniu projektu ustawy przedstawionym przez ustawodawcę
W orzecznictwie prezentowano różne poglądy w kwestii przerwania terminu przedawnienia roszczeń w skutek złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Rozbieżności te wymagają rozstrzygnięcia przez judykaturę na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w postanowieniu z dnia 16 października 2020 r. w sprawie IV CSK 107/20 przekazując 7 – dniowemu składowi Sądu Najwyższego do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, to jest udzielenie odpowiedzi na pytanie czy w postępowaniu rozpoznawczym dopuszczalne jest ustalenie, że zawezwanie do próby ugodowej inicjujące postępowanie rozpoznawcze, nie przerwało biegu przedawnienia roszczenia.
Powiększony skład Sądu Najwyższego nie udzielił jeszcze odpowiedzi na postawione pytanie. Nie budzi jednakże wątpliwości, iż odpowiedź ta rozstrzygnęłaby wątpliwości zauważone przez ustawodawcę.
W tej sytuacji rozwiązania przyjęte przez ustawodawcę wydają się być całkowicie przedwczesne , nietrafione i niespójne z uzasadnieniem projektu ustawy. Jeżeli zamierzeniem Ustawodawcy było zapobiegnięcie nadużywaniu uprawnień przez Wierzycieli poprzez wprowadzenie zasady, iż można tylko raz przerwać bieg przedawnienia to zmiana polegająca na pozbawieniu wszystkich zawezwań do próby ugodowej i wniosków o mediację skutku przerwania biegu przedawnienia stoi całkowicie w opozycji do intencji ogłoszonych przez ustawodawcę.
III. Przyczyny wprowadzenia zmian
W uzasadnieniu projektu ustawy znaleźć można również wzmiankę, iż wprowadzone zmiany mają na celu wyeliminowanie praktyki wielu wierzycieli polegającej na składaniu wniosków o zawezwanie do próby ugodowej jedynie w celu przerwania biegu przedawnienia roszczenia a nie w celu zawarcia ugody. Z ustaleń ustawodawcy wynika, iż w obecnym stanie prawnym 90 % posiedzeń pojednawczych kończy się stwierdzeniem, iż do ugody nie doszło. W ocenie ustawodawcy nowe zasady będą korzystne dla wszystkich stron postępowania. Ochronią dłużników przed przedłużeniem terminów przedawnienia przez Wierzycieli, jak też zmotywują Wierzycieli do niezwłocznego podjęcia działań windykacyjnych co ma poprawić skuteczność ewentualnej egzekucji.
Oczywistym wydaje się więc, że główną intencją wprowadzonych zmian było ograniczenie liczby składanych do sądów wniosków o zawezwanie do próby ugodowej i wniosków o mediacje.
Zwrócić należy uwagę, iż ustawą z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) ustawodawca wprowadził obowiązek opłacania zawezwania do próby ugodowej opłatą stanowiącą 1/5 części opłaty od pozwu w miejsce dotychczasowej opłaty w wysokości 40 lub 300 zł., co skutecznie pozbawiło wielu wierzycieli możliwości skorzystania z tego środka prawnego i przerwania biegu przedawnienia roszczenia.
Obecnie wprowadzona zmiana idzie zdecydowanie dalej pozbawiając postępowanie pojednawcze i mediacyjne całkowicie skutku przerwania biegu terminu przedawnienia roszczenia. Wydaje się więc, iż prawdziwą intencją ustawodawcy jest pozbawienie postępowań pojednawczych i mediacyjnych doniosłości prawnej i wyeliminowanie ich całkowicie z obrotu prawnego.
Trudno znaleźć w takim rozwiązaniu jakąkolwiek korzyść dla Wierzycieli. Jedynymi którzy odniosą w tej sytuacji korzyść są Sądy, które będą odnotowywać znacznie mniejszy wpływ wniosków o zawezwanie do próby ugodowej i wniosków o wszczęcie mediacji.
