W dotychczasowym stanie prawnym weksel stanowił narzędzie umożliwiające sprawne przeprowadzenie postępowania sądowego i wydanie nakazu zapłaty bez badania stosunku podstawowego czyli treści zawartej przez strony umowy, którą ten weksel zabezpieczał. Narzędzie to wykorzystywane było dla zabezpieczenia wszelkich umów, w tym również zawieranych z konsumentami. Dzięki wekslowi nieprawomocny nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z chwilą wydania stanowił tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności, co umożliwiało wierzycielowi podjęcie niezbędnych działań nie czekając na zakończenie postępowania.
Z racji na pojawiające się ostatnio w orzecznictwie europejskim (Wyrok TSUE z 13.09.2018 w sprawie C-176/17, wyrok TSUE z 27.03.2019 w sprawie C-545/17, wyrok TSUE z 7.11.2019 r. w sprawach C-419/18 i C-483/18) i krajowym (Wyrok SN z dnia 28.10.2020 r. w sprawie I NSNc 22/20) głosy, iż przeciwko konsumentowi nie może zostać wydany nakaz zapłaty wyłącznie na podstawie treści samego weksla gdyż mogłoby to doprowadzić do naruszenia przepisów chroniących konsumenta przed klauzulami abuzywnymi, Ustawodawca postanowił wprowadzić istotne zmiany w funkcjonowaniu weksla w postępowaniu sądowym.
Jakie zmiany wprowadza nowelizacja?
Ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw przewiduje, iż:
1. Nowe obowiązki w postępowaniu nakazowym z weksla.
Występujący z pozwem nakazowym przeciwko konsumentowi będzie musiał przedłożyć sądowi nie tyko weksel i deklarację wekslową ale również umowę zabezpieczoną wekslem wraz z załącznikami. Pozew taki musi być również zawierać oświadczenie, iż roszczenie dochodzone powstało w związku z umową zawartą z konsumentem. Oczekiwaniem ustawodawcy jest, iż Sąd będzie z urzędu badał umowę pod kątem klauzul niedozwolonych. Brak oświadczenia lub brak oryginału weksla skutkować będzie wezwaniem Powoda do ich złożenia pod rygorem zwrotu pozwu.
2. Dłuższy Termin na wniesienie zarzutów
Nowelizacja stanowi, iż termin na wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym wynosić będzie, gdy doręczenie ma miejsce na terytorium Polski miesiąc od dnia doręczenia nakazu zamiast dotychczasowych 2 tygodni. Zmiana ta dotyczy nie tylko konsumentów lecz również przedsiębiorców.
3. Niższa opłata sądowa od zarzutów wnoszonych przez konsumentów
Nowelizacja zmienia ustawę o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ustanawiając zasadę, iż w przypadku wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przeciwko konsumentowi, od pozwanego konsumenta pobiera się trzy czwarte części opłaty jednakże nie więcej niż 750 zł. Wprowadzono zatem górny limit opłaty jaką zobowiązany będzie ponieść konsument.
4. Zakaz indosowania weksla wystawionego przez konsumenta.
Nowelizacja wprowadza zasadę, iż weksel wystawiony przez konsumenta w celu spełnienia lub zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy zawartej przez konsumenta z przedsiębiorcą powinien zawierać zastrzeżenie „nie na zlecenie” lub inne równoznaczne. Oznacza to, iż indos przenoszący wierzytelność z omawianym zastrzeżeniem będzie nieważny. Nie zmienia to jednak faktu, iż weksel taki może zostać przeniesiony na inną osobę w formie i ze skutkami właściwymi dla zwykłego przelewu. W razie przyjęcia przez przedsiębiorcę, w takich okolicznościach, weksla niezawierającego zastrzeżenia „nie na zlecenie” lub innego równoznacznego i przeniesienia takiego weksla na inną osobę przedsiębiorca jest zobowiązany do naprawienia poniesionej przez wystawcę weksla szkody przez zapłatę weksla. Taka odpowiedzialność przedsiębiorcy względem wystawcy weksla istnieje także, gdy weksel znalazł się w posiadaniu innej osoby wbrew woli przedsiębiorcy. Przedsiębiorca jest też zobowiązany niezwłocznie po spełnieniu świadczenia wynikającego z umowy zawartej z konsumentem zwrócić weksel jego wystawcy.
5. Grzywna
Nowelizacja wprowadza szereg przepisów dyscyplinujących przedsiębiorców w postępowaniu z weksla.
Powód, jego przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik, który w złej wierze lub w skutek niezachowania należytej staranności złożył niezgodnie z prawdą oświadczenie, iż roszczenie dochodzone powstało w związku z umową zawartą z konsumentem może zostać skazany przez Sąd na grzywnę wynoszącą do 3 tys. zł.
Dodano również do kodeksu wykroczeń nową regulację, która stanowi, iż kto przyjmuje od konsumenta weksel niezawierający zastrzeżenia „nie na zlecenie” lub innego równoznacznego w celu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wynikającego z umowy zawartej z konsumentem, podlega karze grzywny od 20 zł. do 5.000 zł. Jeżeli przedsiębiorcą jest podmiot niebędący osobą fizyczną grzywna zostanie nałożona na osobę kierującą przedsiębiorstwem lub upoważnioną do zawierania umów z konsumentami.
Co z wekslami już wystawionymi i postępowaniami już wszczętymi?
Do weksli wystawionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, co oznacza, iż nie muszą zawierać oznaczenia „nie na zlecenie” i ich indosowanie jest wciąż dopuszczalne. Natomiast wykorzystanie w postępowaniu sądowym po wejściu w życie ustawy wiązać się będzie z koniecznością spełnienia dodatkowych wymogów procesowych.
Zaznaczyć należy, iż w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy został wydany nakaz zapłaty, obowiązują dotychczasowe terminy na wniesienie zarzutów oraz dotychczasowa wysokość opłat sądowych. Granice zastosowania ustawy wyznaczać zatem będzie moment wydania nakazu zapłaty.
Konkluzja
Nowelizacja wprowadza rozwiązania, które deprecjonują wartość weksla w relacjach z konsumentami i w postępowaniu procesowym. Oczekiwać można, iż marginalizacja weksla w obrocie gospodarczym będzie postępować dalej jednakże w mojej ocenie nie zaszkodzi to przedsiębiorcom, którzy w większości od dawna nie stosują tego narzędzia jako głównego zabezpieczenia umów zawieranych z konsumentami.
