Z dniem 24 marca 2020 weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 28 lutego 2003 .r Prawo Upadłościowe (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.). Nowelizacja ta wprowadza szereg zmian mających na celu uproszczenie i przyśpieszenie procedury upadłościowej.
I. Zgłoszenie upadłości bezpośrednio do Syndyka
Nowelizacja wprowadza obowiązek bezpośredniego zgłaszania upadłości do syndyka a nie do sędziego – komisarza jak to było dotychczas. Syndyk będzie dokonywał sprawdzenia formalnego zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz przeprowadzał jego analizę merytoryczną, w konsekwencji zaś ustalał listę wierzytelności. Zmiana ta usprawni i przyspieszy postępowanie upadłościowe, zarówno w odniesieniu do konsumentów, jak i przedsiębiorców, gdyż znacznie ograniczy liczbę czynności wykonywanych przez sędziego-komisarza, a przede wszystkim ograniczy liczbę czynności wykonywanych przez pracowników sekretariatów wydziałów upadłościowych.
II. Rezygnacja z konieczności badania zawinienia Dłużnika na etapie ogłaszania upadłości
Istotną zmianą jaką wprowadza nowelizacja jest rezygnacja z konieczności badania zawinienia Dłużnika na etapie ogłaszania upadłości. Do ogłoszenia upadłości wystarczające będzie samo stwierdzenie, że dłużnik jest niewypłacalny. Dopiero w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd ustala czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa uwzględniając uwagi wierzycieli i Syndyka. Rozwiązanie to niewątpliwie przyczyni się do przyśpieszenia postępowania upadłościowego i umożliwi szybsze rozpoznanie wniosku Dłużnika o ogłoszenie upadłości.
III. Szybka sprzedaż majątku przez Dłużnika tzw. (Pre-Pack)
Nowelizacja wprowadza procedurę tzw. przygotowanej likwidacji. Procedura ta umożliwia przygotowanie planu sprzedaży majątku Dłużnika w trakcie postępowania upadłościowego. Skuteczne przeprowadzenie tej procedury umożliwia Sądowi zatwierdzenie warunków sprzedaży w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości dzięki czemu Syndyk będzie mógł niezwłocznie podjąć dalsze działania (zawrzeć umowę sprzedaży, ustalić plan spłat i spłacić wierzycieli). Szybsza likwidacja majątku znacznie skraca czas prowadzenia postępowania upadłościowego co jest niewątpliwe korzystne dla Dłużnika i Wierzycieli.
IV. Warunkowe umorzenie zobowiązań
Jeżeli po zakończeniu postępowania upadłościowego pozostaną zobowiązania, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym a niezdolność Upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli nie ma charakteru trwałego Sąd umorzy zobowiązania upadłego pod warunkiem, że w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli upadły ani żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd, uznając, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty wierzycieli.
Warunkowemu umorzeniu nie będą podlegać alimenty, roszczenia o naprawienie szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia czy renty odszkodowawcze.
W okresie probacji upadły:
- nie może dokonywać czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego sytuację majątkową,
- obowiązany jest składać sądowi corocznie sprawozdanie ze swojej sytuacji majątkowej i zawodowej (za poprzedni rok kalendarzowy)
V. Zmiana wysokości kwoty dochodu wyłączonej z masy upadłości
W przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej:
- na której utrzymaniu pozostają inne osoby – do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości na podstawie ust. 1 odpowiada kwocie stanowiącej 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1507, 1622 i 1690).
- na której utrzymaniu nie pozostają inne osoby – do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości na podstawie ust. 1 odpowiada iloczynowi liczby osób pozostających na utrzymaniu upadłego oraz upadłego i 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.
Sędzia-komisarz na wniosek upadłego lub syndyka może w inny sposób określić część dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości biorąc pod uwagę szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich stan zdrowia, potrzeby mieszkaniowe oraz możliwości ich zaspokojenia. Część dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości nie podlega egzekucji
VI. Sytuacja małżonka i byłego małżonka
Utrzymano zasadę, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba, że:
- pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (Rozdzielność majątkowa na podstawie orzeczenia Sądu).
- Pozew (o rozwód, separację, lub ubezwłasnowolnienie) lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. (Rozdzielność majątkowa z mocy prawa)
Nowelizacja przyznała rozwiedzionemu małżonkowi upadłego (jak i małżonkowi upadłego ) prawo do wystąpienia z powództwem lub zarzutem o uznanie rozdzielności majątkowej za skuteczną w stosunku do masy upadłości, jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej rozwiedziony małżonek nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli. Powództwo wnosi się do sądu upadłościowego. Sąd może zabezpieczyć powództwo przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia, które stanowiło majątek wspólny małżonków.
Rozwiązanie to ma na celu wyeliminowanie automatyzmu w uznawaniu rozdzielności majątkowej za bezskuteczną wobec masy upadłości i pozostawienie kognicji sądu upadłościowego oddzielenie w praktyce przypadków, w których ustanowienie rozdzielności majątkowej i postępowanie upadłościowe może być wykorzystane przez małżonków do uniknięcia odpowiedzialności wobec wierzycieli od tych przypadków, w których powstanie rozdzielności majątkowej nie prowadzi do pokrzywdzenia wierzycieli i nie będzie stanowić nieuzasadnionego wzbogacenia byłego małżonka albo małżonka upadłego. Sąd będzie oceniał spełnienie przesłanek umożliwiających powodowi ochronę przed upadłością małżonka lub byłego małżonka przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, a więc biorąc pod uwagę m.in. czas, w którym wystąpiła niewypłacalność w relacji do rozwodu lub separacji, strukturę długów i czas ich powstania, sposób podziału majątku.
VII. Możliwość zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej alimentów na wniosek Syndyka
Zważywszy, iż przy ustalaniu planu spłat Sąd bierze pod uwagę także konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz wysokość niezaspokojonych wierzytelności dochodziło do sytuacji, w której wierzytelności alimentacyjne uniemożliwiały wykonanie jakiegokolwiek planu spłat.
Nowelizacja przyznaje Syndykowi prawo do wystąpienia z żądaniem zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązków alimentacyjnych. Uprawnienie to ma przeciwdziałać potencjalnym nadużyciom ze strony upadłego i jego wierzycieli uprzywilejowanych w relacji do pozostałych wierzycieli. Syndyk będzie mógł żądać zmiany decyzji ustalających zobowiązania alimentacyjne tak by uwzględniały one złożoną sytuację upadłego i jego stan zadłużenia.
VIII. Prawo Dłużnika do otrzymania środków na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych
Na mocy nowych przepisów upadły, który zaspokajał potrzeby mieszkaniowe swoje i swojej rodziny w lokalu mieszkalnym albo domu jednorodzinnym z rodziną będzie miał prawo do rekompensaty w razie zaliczenia tego lokalu/domu do masy spadkowej i sprzedania na poczet długów. Kwota rekompensaty ma odpowiadać przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. Kwotę określał będzie Sędzia Komisarz biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, zdolności zarobkowe upadłego, sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz opinię syndyka. Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie.
IX. Możliwość zawarcia układu z Wierzycielami
Nowelizacja umożliwia Dłużnikom będącym osobami fizycznymi, nie prowadzącymi działalności gospodarczej, zawarcie układu z Wierzycielami. Sąd uwzględnia wniosek dłużnika o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli albo może skierować go do tego postępowania, jeżeli możliwości zarobkowe dłużnika oraz jego sytuacja zawodowa wskazują na zdolność do pokrycia kosztów postępowania o zawarcie układu oraz możliwość zawarcia i wykonania układu z wierzycielami.
Wykonywane w toku ustalania układu czynności przeprowadzane są i koordynowane przez Nadzorców Sądowych. Udział Sądu jest minimalny. Sąd zatwierdza układ lub umarza postępowanie na wniosek Nadzorcy Sądowego. Wybrany Nadzorca Sądowy czuwa również nad wykonaniem zawartego i zatwierdzonego przez Sąd układu.
Rozwiązanie to ma ograniczyć przyrost nowych postępowań, w których konieczne jest ogłoszenie upadłości Dłużnika.
